De oorspronkelijke betekenis van onderwijzen is ‘iemand ondersteuning bieden door hem de weg te wijzen’. Onderrichten is op dezelfde manier gevormd uit richten (‘in een bepaalde richting sturen’); onderrichten is dus eigenlijk: ‘iemand helpen de juiste weg te vinden’. Tegenwoordig is ‘iemand helpen de juiste weg te vinden’ echter veelal vervangen door ‘iemand dwingen de enige ‘juiste’ route te lopen’.
De leraar is veranderd van meester (iemand die een hoog niveau van expertise heeft bereikt en zijn kennis deelt), in een reisleider die, met een nauwkeurig uitgestippelde route en veel te volle agenda, een grote groep aan touwtjes achter zich aan sleept. De landkaart krijgt steeds meer details en onderdelen en is inmiddels bijna niet meer te lezen of dragen. De leraar bepaalt wat er wanneer geleerd en geoefend wordt. Niet gek dat er regelmatig getouwtrek ontstaat.
Nu het schoolse leren tijdelijk verplaatst is naar thuis, wordt dit maar al te duidelijk. De rol van leerkracht is voor een paar weken nog wel ongeveer op de schoolse manier uit te voeren. Maar nu duidelijk is geworden dat het een stuk langer gaat duren is het niet gek dat veel mensen zich af vragen hoe ze dit vast gaan houden. Is vasthouden dan wel de best passende strategie?
Zou het niet een verademing zijn als we weer terug kunnen gaan naar een meester (man of vrouw) die met de groep mee kan lopen. Iemand die het kompas vasthoudt om de globale richting in de gaten te houden, de leerlingen de ruimte en tijd geeft om toegewijd te oefenen en aanmoedigt en bijstuurt waar dat nodig is. Een meester die er is om vragen aan te stellen, geschillen op te lossen en discipline aan te leren. Een meester die ruimte kan laten om af en toe te vallen en helpt weer op te staan, iemand die ruimte en tijd heeft om een ommetje te maken en te genieten van al het moois dat ontstaat. Iemand die de situatie neemt zoals deze is en uit gaat van een onbeperkt aantal mogelijkheden.
De belangrijkste taak van een leraar is het scheppen van een omgeving waarin optimaal geleerd kan worden. Natuurlijk moet er elke dag geoefend worden met schoolwerk. Maar wees kritisch en weet dat uitleg slechts een klein deel van het leerproces is. Kijk wat past bij jou, jouw kind en jouw situatie.
Wie houdt je tegen om samen met jouw kind een taart bakken, de rommelkast logischer in te delen of een ontwerp te maken voor het moderniseren van hun kamer? Woorden hakken en plakken, fijne motoriek, meten, wegen, percentages, verhoudingen en breuken zijn slechts een aantal onderwerpen die geoefend kunnen worden terwijl je samen iets leuks doet.
Oefening
Kijk eens naar het werk dat jouw kind(eren) vandaag of morgen moet doen, kies één onderwerp en maak hier een leuke gezamenlijke activiteit van. Neem af en toe een stapje terug, kijk naar wat er allemaal geleerd wordt en geniet.
Je schetst zo scherp het verschil tussen het onderwijs nu en vroeger, inclusief de onderlinge principes! Vaak zien we juist het onderliggende niet en focussen we teveel op de oppervlakte, op de deadline die gehaald moet worden of de toets momenten. Goed dat je juist over deze onderliggende principes en aannames schrijft; iedere keer weer laat ons totaal anders kijken naar de dingen die we vanzelfsprekend vinden. En dit is zo waardevol en zeldzaam!